ដើមក្បៀសជាឱសថបុរាណខ្មែរដែលមានប្រយោជន៍មហាសាល

ក្បៀសគឺជារុក្ខជាតិដែលស្ថិតក្នុងអំបូរ (STEMONACEAE) គឺជារុក្ខជាតិមួយដែលត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងព្រៃនៅក្នុងប្រទេសចិន ជប៉ុន ឥណ្ឌូនេស៊ី ឡាវ ម៉ាឡេស៊ី ថៃ និង ប្រទេសខ្មែរយើង។ 
ក្បៀសចែកចេញជា ២ ប្រភេទក្បៀសស្លឹកតូច និង ស្លឹកធំ។

• ក្បៀសស្លឹកតូច: ឈ្មោះវិទ្យាសាស្ត្រ Stemona tuberosa Lour ។ សទិសន័យវិទ្យាសាស្ត្រ Roxburghia gloriosa Pers. , Roxburghia gloriosoides Roxb., Roxburghgh viridiflora Sm។ 
• ក្បៀសស្លឹកធំ:វាមានឈ្មោះវិទ្យាសាស្ត្រ Stemona collinsiae Craib និងមានឈ្មោះក្នុងស្រុកផ្សេងទៀតដូចជា Stemona, Malacca, Elephant Pong ។ ល។

លក្ខណៈសម្បត្តិរបស់ក្បៀសស្លឹកតូច:

• ដើម: មានលក្ខណះជារុក្ខជាតិបន្ទាល វល្លិពាក់កណ្តាល ជារឿយៗរុំជុំវិញលើដើមឈើដទៃទៀត។​ អាចមានប្រវែងរហូតដល់ ១០ ម៉ែត្រនិងមានកម្ពស់ប្រហែល ៤០-៦០ សម។ មើមមានលក្ខណះស្រដៀងនឹងដើមខ្ជាយ។ បំបែកពូជ ឬដាំដុះថ្មីតាម គ្រាប់ទំ ឬយកដើមទៅស្ទូងអោយចេញឬស។

• ស្លឹក: ស្លឹកមានទទឹងប្រហែល ៣-១៤ សម និងបណ្តោយ ៩-២០ សម ។

• ផ្កា: 

• ផ្លែ: 

លក្ខណៈសម្បត្តិរបស់ក្បៀសស្លឹកធំ:

អត្ថប្រយោជន៍របស់ក្បៀស:

1. មើល ឬ ឬសមានរសជាតិល្វីង គឺជាថ្នាំក្តៅបន្តិច មានជាតិពុលតិចតួច មានប្រសិទ្ធភាពចំពោះសួត និងក្រលឿន ប្រើជាឆ្នាំសំរាប់ក្អកស្ងួត ក្អករាំរ៉ៃ រជំងឺរលាកទងសួត និងចំងឺក្អកបង្ករឡើងដោយ មេរោគរបេង។
2. ការព្យាបាលបែបបូរាណបានអោយដឹងថាការព្យាបាលជំងឺក្អកបង្ករឡើងដោយមេរោគរបែងគេបានប្រើប្រាស់ មើលឬឬសរបស់ដើមក្បៀស សំបកងៀវ ស្រកាសត្វពង្រូលដោយបរិមាណស្មើរគ្នាហើយបុកអោយល្អិត ដោយលាយ5ក្រាមជាមួយទឹក ទទួលទាន3ដងក្នុងមួយថ្ងៃ។
3. ឬសជួយកាត់ស្លេះពេលកើតជំងឺរបេង។
4. ឬសហាលស្ងួតលាយជាមួយស្លឺកប្រទាលល្ហុងក្នុងបរិមាណស្មើរគ្នា យកទៅដាំទឹកផឹកជួយព្យាបាលរោគអាឡែរហ្សីច្រមុះ និងជួយពង្រាវស្លេះដែលជាប់នឹងបំពង់ក។
5. កុលសម្ព័ន្ធម៉ុងភ្នំ យកឬសនិងដើមស្ងួតមកដាំទឹកផឹកដើម្បីព្យាបាល និងការពារជំងឺជំងឺស្វិតដៃជើង។
6. ស្លឹកឬឬសស្រស់លាងទឹកអោយស្អាតបុកអោយម៉ត់លាយជាមួយអំបិល១/២ស្លាបព្រាតែ ប្រើបៀម ដើម្បីរយះពេល១០ទៅ១៥នាទី ​ព្យាយាមជំងឺឈឺធ្មេញ។
7. នៅឥណ្ឌូចិនមួយចំនួនឫសត្រូវបានគេប្រើជាថ្នាំព្យាបាលសម្រាប់ការឈឺទ្រូង។
8. នៅប្រទេសចិនប្រើឬសឱសថប្រភេទនេះដើម្បីដើរខ្យល់ក្នុងពោះ ។
9. យកមើមឬ ឬសក្បៀសចំនួន១០ទៅ១៥ក្រាមដាំទឹកហូបជារាងរាល់ថ្ងៃដើម្បីការពារជំងឺអាមីបាម៉ា។
10. ឬសមានលក្ខណៈសម្បត្តិជាថ្នាំសម្លាប់មេរោគសម្រាប់ពពួកប៉ារ៉ាស៊ីតពោះវៀនដូចជា ព្រូនមូលព្រូនសំប៉ែត ពួកផ្សឹត ដោយយកឬសវាដាំទឹកហូបរយះ១៥ទៅ២០ថ្ងៃជាប់គ្នា។ សំរាប់ព្រូនទំពក់វិញ ត្រូវយកឬសចំនួន១០០ក្រាមស្ងោរទឹក4ភាគអោយសល់1ភាគ រួចរង្វាស់អោយនៅសល់តែ៣០សេសេ ហើយពេលទទួលទានត្រូវទទួលទាន១៥សេសេ ចំនួន២ថ្ងៃជាប់គ្នា។
11. អត្ថបទវេជ្ជសាស្ត្រឱសថបុរាណនៃខេត្តឧប៊ុនរតឆានីនីប្រទេសថៃ ឫសត្រូវបានគេដាំឱ្យពុះជាមួយទឹកផឹកដែលជាថ្នាំទឹកទំលាក់ព្រូននិងសត្វល្អិត។ ដោយលាយឫសជាមួយស្មៅផ្តៅផ្អែម លាយជួយមួយដើមស្អំ ដាំអោយពុះយកមកផឹកជាប្រចាំថ្ងៃ។
12. កុលសម្ព័ន្ធភ្នំរបស់ជនជាតិ ម៉ុងយកឬស ឬទាំងដើមមកដាំទឹកផឹកដើម្បីជាថ្នាំព្យាបាលជំងឺគ្រួសក្នុងប្រមាត់ កាត់បន្ថយស្ត្រេស និងសំរួលក្នុងការនោមទាស់។
13. ឫសនិងមើមព្យាបាលជំងឺឬសដូងបាត ដោយយកមកដាំជាមួយថ្នាំជក់។
14. ឫសត្រូវបានយកមកផ្សំប្រើដើម្បីព្យាបាលជំងឺមហារីកថ្លើម។
15. ឫសនិងមើមព្យាបាលជំងឺ រលាក​កូនកណ្ដុរ​
16. ឬសប្រើជាឱសថព្យាបាលជំងឺសើរស្បែក។ កន្ទួលលើរាងកាយ និងជំងឺរលាកស្បែក ការប្រើឬសប្រហែល ៥០-១០០ ក្រាមឬសនាំយកទៅដាំឱ្យពុះបន្ទាប់មកយកទឹកទៅលាងសំអាតកន្លែងកើតឬុយកមកលាយទឹកងូត។
17. ប្រើឬសគល់បុកអោយម្ទេចឬបុកលាយជាមួយទឹកឬផ្សំជាមួយទឹកបន្ទាប់មកយកទឹកមកបាញ់សំលាប់ ចៃ សត្វល្អិត ដង្កូវ ដែលបំផ្លាញដំណាំ។
18. ឬសដើមក្បៀសស្លឹកធំមានរសជាតិឈ្ងុយដែលជាថ្នាំជួយការមករដូវមិនទៀងទាត់របស់ស្ត្រី
19. ដើមក្បៀសក៍ត្រូវបានគេយកទៅផ្សំលាយជាមួយថ្នាំផ្សេងៗដើម្បីព្យាបាលជំងឺអោយមានប្រសិទ្ធភាពផងដែរ។

ប្រយ័ត្ន: ឫសក្បៀសមានសារធាតុពុល ពេលបរិភោគនឹងបណ្តាលឈឺក្បាល វិលមុខ ហើយក៍អាចបណ្ដាលអោយស្លាប់ផងដែរ។ មុនពេលយកមកប្រើប្រាស់ត្រូវសំអាតជាតិពុលវាជាមុនសិនដូចជា: ឬសត្រូលលាងទឹកអោយស្អាតហើយ យកមកចំហុយឬស្ងោរអោយអស់ជាតិជ័រសៗដែលនៅជាប់ហ្នឹងឬស ឬមើមក្បៀស ហើយយកទៅហាលអោយស្ងួតមុននឹងផ្សំលាយធ្វើជាថ្នាំ។